Hoorn – De laatste jaren is de positie van de fotograaf als kunstenaar sterk geëmancipeerd en wordt vrije fotografie als volwaardige kunstvorm beschouwd. In Nederland bleek dit uit de komst van foto musea, fotogaleries en fotofestivals. Zo is er van 14 mei tot en met 12 juni het fotofestival in Naarden-Vesting.

Tegelijkertijd staat de documentaire fotografie onder druk door de overvloed aan beelden. Het lijkt of er altijd wel iemand ergens ter plaatse is met een camera. Je moet als fotograaf wel van goede huize komen om net dat ene, uitzonderlijke beeld te vangen dat zich onderscheidt. Het is een van de redenen dat nogal wat fotografen naast het maken van documentair werk, kiezen voor geënsceneerde fotografie.

Debuut

Begin vorig jaar debuteerde fotograaf Rob Sweebe uit Bemmel, in de Park Gallery te Hoorn. Deze tentoonstelling bevatte vrijwel uitsluitend documentaire fotografie. Het rivierenlandschap stond centraal, maar er werden ook een aantal poëtische foto’s rond het thema verval getoond. Slechts een -toen zeer recent werk- was een geënsceneerde foto die bol stond van symboliek.
Dit intrigerende werk, met stenen heiligenbeelden die contrasteren met levende vrouwen, bleek de voorloper van de huidige expositie, getiteld Helpless. Deze tentoonstelling bestaat uit een afgeronde serie van tien foto’s, waarvan vijf in kleur en vijf in zwart wit.
De foto’s bevatten combinaties van oude en nieuwe beelden en zijn vervaardigd met behulp van digitale technieken.
Rob Sweebe is in 1948 geboren op Bali, Indonesië. In 1960 kwam hij naar Nederland. Hij volgde de HBS te Weert en behaalde de acte MO tekenen. Vervolgens studeerde hij fotografie aan de kunstacademie te Breda.

Leemte

Deze studie stelde hem teleur door de geringe aandacht voor de technische aspecten van de fotografie. Deze leemte vulde hij, door alsnog het vakdiploma fotografie te halen aan de Fotovakschool. Na zijn studietijd begon Sweebe een eigen bedrijf in Eindhoven. Hij werkte als reclamefotograaf en maakte portretten en huwelijksreportages.
Vanaf 1997 verminderde hij geleidelijk aan zijn commerciële activiteiten en begon zijn beeldarchief te sorteren voor exposities en festivals. Tegenwoordig maakt hij vrijwel uitsluitend vrije fotografie.
Gedurende de tijd dat hij werkte in opdracht, vervaardigde hij echter op bescheiden schaal ook al vrij werk.
De thema’s die hij aan het begin van zijn loopbaan -zo’n dertig jaar geleden- belangrijk vond waren poëzie, verval en vernieuwing. Ze staan op de huidige expositie nog steeds centraal. Sweebe ziet bepaalde veranderingen in de leefomgeving, waartegen het individu weinig kan uitrichten, met lede ogen aan. Hij noemt als voorbeeld de aanleg van de Betuwelijn in zijn woonstreek, die dierbare grond in beslag nam.
‘Wat me vooral bezighoudt is het verdwijnen van de eigenheid in een omgeving, het onstuitbaar oprukken van de uniformiteit’, zegt hij hier over. De serie Helpless is dan ook ontstaan vanuit de vraag: ‘hoe breng ik de machteloosheid tot uitdrukking, die ik voortdurend ervaar bij het zien verdwijnen van een zekere poëzie in de mij omringende wereld?’.
Sweebe koos ervoor om die machteloosheid symbolisch weer te geven door middel van zorgvuldige enscenering van beeldelementen. Het idee voor de serie Helpless ontstond al in 2003 toen hij tijdens een reis door de voormalige DDR, architectuur vond die de juiste sfeer had. Over de beelden hangt een waas van verlatenheid. Er is echter niet alleen treurigheid te zien want de beelden suggereren ook hoop en vernieuwing. Dit doet Sweebe door op een integere manier naakte vrouwen in de vervallen gebouwen te plaatsen.
Het geënsceneerde karakter komt sterk naar voren, want geen vrouw zou het in haar hoofd halen zo door deze onheilspellende ruimtes te lopen.
De Helpless-serie belichaamt ook de kritische manier waarop de fotograaf zijn eigen werk onder de loep neemt. Hij is nogal eens van mening dat zijn werk net niet helemaal geslaagd is. Het neigt dan te veel naar somberheid en pessimisme. Het lijkt er echter op dat Rob Sweebe met dit meest recente werk, waarin verval versus vernieuwing het thema is, zijn persoonlijke vorm gevonden heeft.

Lida Bonnema.

Noordhollands Dagblad | Vrijdag 20 mei 2005